وبلاگ حقوق خانواده
» حضانت فرزند
حضانت چیست و با چه کسی است؟
حضانت به معنای محافظت، نگهداری و مراقبت از فرزند است. بر اساس ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، نگهداری اطفال حق و تکلیف والدین می باشد؛ لذا حضانت فرزند برای والدین هم حق آنان است و هم تکلیفی است که بر عهده آن ها می باشد.
حضانت فقط نسبت به پدر و مادر متصور است؛ برای همین اگر پدر و مادر با یکدیگر زندگی کنند حضانت با هر دوی آنان می باشد اما اگر آن دو جدا از یکدیگر زندگی کنند حضانت فرزند (چه پسر چه دختر) تا سن ۷ سالگی با مادر است و پس از آن، پدر حضانت وی را برعهده دارد. زندگی کردن والدین دور از یکدیگر صرفا شامل طلاق نمی شود؛ بنابراین حتی اگر والدین بدون اینکه طلاق بگیرند، به خاطر شغل و.... به صورت جداگانه زندگی کنند نیز مشمول قاعده ی فوق می باشند. ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی در این خصوص می‌گوید:
برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن ۷ سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره : پس از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد.
حضانت طفل فقط تا سن بلوغ (یعنی سن ۹ سالگی برای دختر و سن ۱۵ سالگی برای پسر) باقی می‌ماند؛ چرا که فرد پس از رسیدن به سن بلوغ دیگر طفل محسوب نمی‌شود؛ بنابراین شخص پس از رسیدن به بلوغ، از سن حضانت خارج می شود و خودش می تواند تعیین کند که با پدر زندگی کند یا با مادر.
مطلب مرتبط
آیا عقد آریایی اعتبار دارد؟همچنین در صورتی که یکی از پدر مادر فوت کند، مطابق ماده ١١٧١ قانون مدنی، حضانت با آن که زنده است خواهد بود؛ مثلاً اگر پدر کودک فوت کند حضانت طفل بر عهده مادر می باشد.
امتناع والدین از حضانت طفل
گاهی ممکن است که پدر یا مادر در مدتی که حضانت فرزند با اوست از نگهداری طفل امتناع کند؛ بنابراین باید دید که در این صورت تکلیف حضانت فرزند چه می شود؟
ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی در این خصوص بیان می‌کند که :
هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده آنها است از نگهداری او امتناع کنند. در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یکی از اقرباء و یا به تقاضای مدعی العموم، نگهداری طفل را به هریک از ابوین که حضانت بر عهده اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن و موثر نباشد حضانت را بخرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.
لذا در صورت امتناع والدین از حضانت کودک، ابتدا دادگاه به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از نزدیکان یا به تقاضای دادستان نگهداری طفل را به کسی که حضانت بر عهده اوست الزام می‌کند، سپس اگر الزام موثر واقع نشد حضانت را به خرج پدر و اگر پدر فوت شده باشد به خرج مادر توسط شخص ثالثی تامین می کند.
آیا پدر و مادر میتوانند در خصوص حضانت فرزند با یکدیگر توافق کنند ؟
توافق در مورد حضانت فرزند امکان پذیر است؛ یعنی شخصی که حضانت را برعهده دارد می تواند با طرف دیگر توافق کند که بر اساس این توافق، حضانت به طرف دیگر واگذار گردد.
البته باید بیان کنیم که توافق در خصوص حضانت صرفاً در مورد پدر و مادر وجود دارد؛ یعنی پدر می تواند حضانت را به مادر و مادر می تواند حضانت را به پدر واگذار نماید، اما والدین نمی توانند در این مورد با اشخاص ثالث توافق کنند.
موارد سلب حضانت از والدین:
سلب حضانت از مادر
١- ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی: اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با اوست مبتلا به جنون شود یا با دیگری ازدواج کند حق حضانت با پدر خواهد بود.
بنابراین اولین مورد سلب حضانت از مادر ابتلای وی به جنون می باشد.
٢- اگر مادر ازدواج کند حضانت از او سلب می‌شود اما استثنائاتی نیز وجود دارد:
همانطور که گفتیم، ازدواج مادر با مرد دیگر موجب سلب حضانت از او می‌شود اما اگر پدر فوت کرده باشد، حضانت از مادر سلب نمی شود حتی اگر ازدواج کرده باشد. به علاوه اگر پدر مبتلا به جنون باشد یا به دلایلی از قبیل فساد اخلاقی، الکلی بودن، اعتیاد به مواد مخدر، سوء رفتار و ضرب و جرح طفل و.... صلاحیت نگهداری از کودک را نداشته باشد حضانت از مادر گرفته نمی‌شود؛ هرچند شوهر کرده باشد.
٣- اگر حضانت طفل توسط مادر سبب شود که صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی او در معرض خطر قرار گیرد حضانت از مادر گرفته می‌شود. (ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی)
سلب حضانت از پدر
١- ابتلاء پدر به جنون (مطابق ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی)
۲- اگر نگهداری پدر از طفل باعث شود که صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی او در معرض خطر قرار گیرد. (ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی)
لازم به ذکر است که برخلاف مادر که ازدواجش سبب سلب حضانت از او می شود، ازدواج پدر موجب سلب حضانت از وی نیست و همچنان می‌تواند پس از ازدواج نیز نگهداری طفل را برعهده داشته باشد.
